Reactie op Zembla uitzending van 18 mei 2016 (herhaald op 13 juli 2017)

Verklaring namens medewerkers en directie van Afriflora

In reactie op de uitzending van ZEMBLA van jongstleden 18 mei (herhaald op 13 juli 2017) in de serie “Hollandse Handel” willen wij in krachtige termen afstand nemen van de grove onjuistheden en onvolkomenheden die door ZEMBLA zijn geschetst ten aanzien van de vermeende misstanden in de bedrijfsvoering van onze productiebedrijven in Ethiopië. Wij betreuren het ten zeerste dat onze uitstekende reputatie op het gebied van duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen, nu in de Nederlandse media op een volstrekt onjuiste en onacceptabele wijze wordt weergegeven en wij als gevolg daarvan in de positie worden gebracht om ons zelf te moeten verdedigen voor het door ons gevoerde beleid.

Na rijp beraad hebben wij ervoor gekozen om af te zien van de mogelijkheid om voor de camera van ZEMBLA te reageren op alle aantijgingen. Door verschillende partijen is dit ons zo geadviseerd, omdat wij vanuit diverse wel geïnformeerde bronnen hebben vernomen dat de redactie van ZEMBLA kennelijk zeer selectief omgaat met welk commentaar zij wel of juist niet wensen uit te zenden, om op deze wijze de door hen beoogde redactionele beeldvorming zo min mogelijk te belemmeren. Het moge duidelijk zijn dat de door ZEMBLA beoogde beeldvorming een zeer negatief karakter heeft en vooral gericht is op het bereiken van zo hoog mogelijke kijkcijfers.

Wij beraden ons momenteel op het ondernemen van mogelijke (juridische) stappen tegen de redactie van het programma ZEMBLA en of de omroeporganisatie BNN-VARA teneinde rectificatie van uitgezonden onjuistheden en onwaarheden af te dwingen. Per onderdeel hebben wij hierna een uiteenzetting gegeven van feitelijke situatie, teneinde mogelijke misverstanden als gevolg van deze uitzending weg te nemen.

Algemeen

Onze grootste rozenkwekerij in Ethiopië (325 ha productie) is gelegen aan Lake Ziway, op een hoogte van 1650 meter boven zeeniveau en ongeveer 2.5 uur rijden ten zuiden van de hoofdstad Addis Ababa. Behalve de kwekerij in Ziway zijn er nog 2 locaties waar wij op duurzame wijze rozen telen. Kwekerij Koka (25 ha), gevestigd op een uur rijden ten noorden van Ziway en een kwekerij in aanbouw in het dorp Adami Tulu (175 ha), op steenworp afstand van Ziway. In 2017 zal de totale oppervlakte van ons kwekerijen uit zo’n 525 ha bestaan, hetgeen te vergelijken is met ruim 1.000 voetbalvelden. Bij Afriflora worden ca. 70 verschillende soorten rozen geteeld. Groot-en klein bloemige rozen en trosrozen in vele verschillende kleuren en verschillende lengtes. Stekken, planten, oogsten, verwerken, inpakken, transport, alle werkzaamheden, inclusief het management ervan, worden uitgevoerd door lokale medewerkers. Duurzaamheid is een kernwaarde voor Afriflora en onze rozenkwekerijen in Ethiopië. Dit komt tot uitdrukking door respect voor mens en milieu. Om onafhankelijkheid en objectiviteit te waarborgen wordt ons bedrijf regelmatig gecontroleerd door internationaal erkende bedrijven als MPS-ECAS en Flo-cert, welke zich richten tot telers en handelaren. Duurzaam geteelde rozen zijn gebaseerd op een duurzaam personeelsbeleid. Om dit onafhankelijk te laten controleren is Afriflora onder andere gecertificeerd door internationaal erkende standaarden als MPS- Socially Qualified en Fairtrade (Max Havelaar). Deze certificeringen zijn gebaseerd op de ILO (International Labour Organization). Dit betekent dat Afriflora gebruikmaakt van vaste arbeidscontracten, met minimum beloningsnormen, voldoende verloftijden en diverse inspraakmogelijkheden.

Afriflora heeft fors geïnvesteerd in de bouw en exploitatie van een eigen modern en goed uitgerust ziekenhuis (met een capaciteit van 240 bedden) en een uitgebreid scholencomplex, waardoor er voor de gehele lokale gemeenschap volwaardige medische zorg en kwalitatief goed onderwijs beschikbaar is. Voor medewerkers van Afriflora en hun familie is de medische zorg gratis.

Met de bouw van onze scholen is voor de kinderen van de werknemers en andere leden van de lokale gemeenschap de basis gelegd voor een betere toekomst. De helft van de momenteel ca. 6.000 leerlingen zijn kinderen van de medewerkers van de kwekerij en de andere helft wordt aangewezen door de dorpsoudsten. Alle leerlingen ontvangen gratis onderwijs en bovendien is er voor de kleuters gratis eten en drinken. Uiteindelijk zal er voor ca. 7.000 kinderen plaats zijn voor lager en middelbaar onderwijs in de regio Ziway.

Naast het creëren van een duurzaam personeelsbeleid en de bouw van een eigen school en ziekenhuis, heeft Afriflora ook een aantal maatschappelijke projecten gestart in de omgeving van Ziway, waaronder de financiële steun bij de bouw van kerken, een rechtbank en hulp bij de aanleg van wegen en drinkwaterleidingen.
Na deze algemene beschrijving van de wijze waarop Afriflora invulling geeft aan sociale en maatschappelijke verantwoordelijkheid, gaan wij vervolgens in op een aantal specifieke onderwerpen die tijdens de uitzending van ZEMBLA op een onjuiste wijze zijn weergegeven, waardoor er mogelijk een verkeerde beeldvorming kan ontstaan.

Deze onderwerpen betreffen:
1. Watermanagement;
2. Gewasbescherming;
3. Beloningsbeleid;
4. Fiscaliteit;
5. Grondtoewijzing.

Watermanagement

Zembla stelt dat ten aanzien van de duurzaamheid van onze productie grote vraagtekens gezet kunnen worden.
Afriflora produceert dagelijks tussen de 3 en 4 miljoen rozen en dat hiervoor in totaal volgens sociaal geograaf Marcel Rutten van het Afrika-Studiecentrum jaarlijks circa 2000 olympische zwembaden aan water nodig is, hetgeen vergelijkbaar is met ca. 7 liter per geproduceerde roos. Het watergebruik van Afriflora zou tot het droogleggen van een nabij gelegen rivier hebben geleid.

De oppervlakte van Ethiopië bedraag 1.104.300 km², hetgeen ca. 27 maal de oppervlakte van Nederland is (41.543 km²). Ethiopië bestaat voor het grootste deel uit het uitgestrekte en relatief vruchtbare Ethiopisch Hoogland, dat van noord naar zuid doorsneden wordt door de Grote Riftvallei. In het Ethiopisch Hoogland ontspringen de Blauwe Nijl, de Witte Nijl en de Tekeze-rivier die samen uitmonden in de Nijl. Ondanks dat Ethiopië nabij de evenaar ligt, kent het in verband met de hoge ligging, een relatief gematigd klimaat. Uitzondering zijn de lager gelegen gebieden, zoals de Danakildepressie en de Ogaden, die een heet en droog klimaat kennen. Door de grootte van het land bestaan er grote verschillen in gemiddelde temperatuur en neerslag. In onderstaande neerslagkaarten (bron: http://www.bestcountryreports.com) blijkt dat er grote verschillen bestaan in gemiddelde neerslag in Ethiopië. In Ziway dat gelegen is in de Riftvallei in het midden van Ethiopië valt gemiddeld 750-1250 mm neerslag per jaar, hetgeen vergelijkbaar is met de neerslag in Nederland.

In het westen van het land valt relatief gezien veel neerslag (1250-2500 mm per jaar), terwijl de neerslag in het zuidoosten laag is (0-750mm). Het Oostelijk deel van Ethiopië is dit jaar getroffen door El Nino, waardoor er in dat deel van het land bijna een jaar lang geen neerslag is gevallen, waardoor oogsten mislukten en voedsel en watertekorten ontstonden. Ofschoon er in de gebieden waar onze kwekerijen zijn gelegen, geen sprake is van voedsel- en watertekorten, is er dit jaar ook daar beduidend minder neerslag gevallen dan in voorgaande jaren, waardoor het waterpeil van het Ziway meer is gedaald en de rivier Bulbula (nabij Adami Tulu) zelfs tijdelijk was drooggevallen. Deze situatie was overigens van toepassing ten tijde van de aanwezigheid van de filmploeg van ZEMBLA in deze regio.

Na een periode van zware neerslag tijdens de afgelopen weken is het waterpeil in het Ziway meer weer genormaliseerd en is de waterstroom in de rivier Bulbula weer hersteld. Door de zware regenval van de afgelopen weken was er zelfs sprake van wateroverlast als gevolg van overstromingen van wegen en gebieden. Om de Ethiopische bevolking te helpen bij de bestrijding van de gevolgen van de droogte in het land, ondersteunt Afriflora diverse waterprojecten, waaronder de mede-sponsoring van 12 watertrucks. Afriflora is zich terdege bewust van de waarde en kwaliteit van water en doet er alles aan om het watergebruik zoveel mogelijk te beperken. Teneinde een zo efficiënt mogelijk watergebruik te realiseren maken wij uitsluitend gebruik van druppelleidingen voor de bewatering van ons gewas. Tevens wordt drainage water afkomstig van druppellijnen, maar ook bij het legen van de emmers bij inpakhallen, koelcellen en toiletten opgevangen en na speciale filtering volledig hergebruikt (geheel gesloten systeem). In nauwe samenwerking met de Universiteit van Wageningen is een natuurlijk filtersysteem ontwikkeld (wetlands) dat al het opgevangen water zodanig filtert, dat het volledig hergebruikt wordt. Uit onderzoek is gebleken dat het gefilterde water zelfs schoner is dan het water van het nabijgelegen Ziway meer wat overigens ook gebruikt wordt als drinkwater. Anders dan bij buitenteelt, waarbij ingeval van (zware) regenval uitspoeling van grond plaatsvindt en gewasbeschermings-middelen en kunstmest in het meer kunnen vloeien, is dit risico van milieuvervuiling bij Afriflora uitgesloten, omdat wij onze rozen in afgesloten kassen telen. Door de ontwikkeling van een gesloten waterrecirculatiesysteem is het gemiddelde watergebruik bij Afriflora met ca. 30% gereduceerd en stroomt er geen afvalwater naar de omgeving. Voor de productie van onze met name kort-stelige rozen verbruiken wij (na recirculatie) gemiddeld netto 1.200mm per jaar (gebaseerd op onze productie van ca. 325 rozen per m2), hetgeen voor ca. 80% kan worden opgevangen door de gemiddelde neerslag op de locaties waar onze farms zijn gelegen.

ZEMBLA stelt dat voor de productie van rozen ca. 7 liter water per roos benodigd is. Het gemiddelde waterverbruik per roos bij Afriflora ligt echter op ongeveer de helft hiervan (1.200mm / 325 rozen per m2).
De belangrijkste reden hiervoor zijn:
• Afriflora heeft kortstelige en kleinbloemige productie;
• Toepassing van zeer efficiënte vorm van bewatering via druppelleidingen;
• Hergebruik van water (ca. 30%).
Om gedurende perioden van relatief geringe neerslag te kunnen voorzien in de dagelijkse waterbehoefte van ons gewas, wordt naast gebruik van water uit het Ziway meer, gebruik gemaakt van verschillende waterputten, waarmee grondwater wordt opgepompt. Als gevolg van de combinatie van bovengenoemde maatregelen wordt het gebruik van water uit het Ziway meer sterk beperkt.

Gewasbescherming

ZEMBLA stelt dat uit diverse rapporten die zij hebben ingezien zo blijken dat ons afvalwater voor het milieu schadelijke stoffen zou bevatten. Uit laboratoriumonderzoek dat in opdracht van ZEMBLA is uitgevoerd zouden dezelfde pesticiden zijn aangetroffen. Volgens ZEMBLA zouden deze stoffen schadelijk zijn als deze tijdens de werkzaamheden op de onbeschermde huid terecht komen en door het lichaam worden opgenomen. Voorts zou het eten van vis uit het door pesticiden verontreinigde meer schadelijke gevolgen voor de gezondheid kunnen opleveren.

Afriflora gebruikt een vooruitstrevende en gebalanceerde vorm van gewasbescherming. Gewasbeschermingsmiddelen zijn te classificeren in verschillende giftigheidscategorieën (cat. 1-5), waarbij Afriflora het gebruik van de zwaarste soorten (cat. 4 en 5) volledig heeft uitgebannen, hetgeen met name gerealiseerd is door de inzet van biologische gewasbeschermingsmiddelen (Integrated Pest Management). Vanaf het begin van de rozenproductie werkt Afriflora hiervoor nauw samen met Koppert Biological Systems uit Berkel en Rodenrijs (Nederland). Dit bedrijf is gespecialiseerd in de ontwikkeling van nuttige insecten, waaronder: roofmijten en sluipwespen. In geval van een eventuele ziekte of plaag zoals kasspint, wolluis of trips, worden deze nuttige insecten uitgezet om de schadelijke insecten te op te eten. Nuttige insecten worden door Koppert Biological Systems in Nederland gekweekt en via luchttransport naar onze kwekerijen in Ethiopië vervoerd. Door het gebruik van biologische gewasbescherming kunnen tevens géén zwaardere soorten gewasbeschermingsmiddelen gebruikt worden, omdat het gebruik daarvan immers ook de nuttige insecten zou doden.
Door de toepassing van bovengenoemde biologische gewasbescherming is het gebruik van chemische middelen, met name in de zwaarste klassen, met 63% gereduceerd. Lichtere klassen van gewasbeschermingsmiddelen (cat. 1 en 2) worden uitsluitend ingezet voor de bestrijding van bacteriologische aantasting van het gewas en in geval van de aanwezigheid van schimmels. Onze rozen laten wij wekelijks controleren op pesticiden door een onafhankelijk onderzoekslaboratorium (Eurofins Agro Laboratories).
Zoals reeds eerder opgemerkt beschikt Afriflora over een gesloten systeem voor waterafvoer en hergebruik daarvan, waardoor er geen gewasbeschermingsmiddelen en kunstmest in het meer kunnen vloeien.

ZEMBLA stelt dat zij van een afstand hebben waargenomen dat er tijdens het toedienen van gewasbeschermingsmiddelen niet altijd beschermende kleding wordt gedragen. Onze reactie op deze bewering hebben wij hieronder weergegeven.

Voor het gespecialiseerd personeel dat gewasbeschermingsmiddelen toedient, gelden strenge veiligheidsmaatregelen, waaronder verplicht gebruik van beschermende kleding en gezichtsmaskers. Deze gespecialiseerde mensen worden regelmatig getraind door diverse nationale en internationale organisaties. Medewerkers die dagelijks werken met gewasbeschermingsmiddelen, worden elke 3 maanden door een extern laboratorium op gezondheid onderzocht.
Op naleving van de strenge veiligheidsvoorschriften voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen wordt door het management van Afriflora strikt toegezien en worden ingeval van overtredingen passende maatregelen getroffen.
Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen is uitsluitend toegestaan op momenten dat er geen overig personeel aanwezig is in de kassen. In perioden van geringe neerslag is de buitenluchtvochtigheid zodanig laag, dat ook in de kassen sprake is van een te laag niveau. In dat geval wordt schoon water in de kassen verneveld om op deze wijze de luchtvochtigheidsgraad te herstellen naar het gewenste niveau. Dit gebeurt met name bij jong gewas of bij rozensoorten die slecht groeien bij een te lage luchtvochtigheid. Uiteraard behoeven de medewerkers tijdens het vernevelingsproces geen beschermende kleding te dragen en kunnen andere medewerkers tijdens de verneveling gewoon blijven doorwerken.

Beloningsbeleid

Zembla stelt dat uit het jaarverslag van 2014 kan worden opgemaakt dat de 42 werknemers in Nederland gezamenlijk €3,3 miljoen hebben verdiend over het jaar 2014, terwijl de bijna 10.000 Ethiopische werknemers van Afriflora in totaal €2,5 miljoen hebben verdiend. Omgerekend zouden de werknemers van Afriflora in Ethiopië hiermee gemiddeld 29 euro per maand bedragen. Dit is geen juiste weergave van de werkelijkheid en daarmee ook een onjuiste vergelijking. Het jaarverslag 2014 heeft betrekking op de periode 25 maart 2014 tot en met 31 december 2014. De Nederlandse loonkosten in het boekjaar 2014 bevatten ca. €1,3 miljoen aan kosten voor uitzendkrachten. Deze uitzendkrachten maken geen deel uit van het genoemde aantal eigen personeelsleden.
Omgerekend bedragen de totale personeelskosten in Ethiopië over het hele jaar 2014 €5,1 miljoen, hetgeen neerkomt op gemiddelde van ca. €43 per maand, hetgeen ca. 50% hoger is dan Zembla beweert.

De huidige minimum beloningsnorm voor overheidspersoneel in Ethiopië bedraagt ETB 420 per maand. Bij een koers van €1 = ETB 24 komt dit overeen met ca. €18 per maand. Voor alle overige bedrijfstakken is er geen minimum loonnorm en wordt er doorgaans (ver) onder het minimum beloningsnorm voor overheidspersoneel betaald.

De gemiddelde personeelsbeloning per maand van de thans ca. 13.000 werknemers van Afriflora bedroeg in 2014 en 2015 respectievelijk ETB 1.025 en ETB 1.100 (inclusief toeslagen en exclusief een pensioenbijdrage van 11% van het basissalaris), hetgeen neerkomt op respectievelijk €43 en €46 per maand (of respectievelijk $49 en $52). Jaarlijks ingaande per 1 juli worden de salarisschalen met gemiddeld 10% verhoogd. De minimum salarissen bij Afriflora bedroegen in 2014 en 2015 respectievelijk ETB 810 en ETB 920. Per 1 juli 2016 zal het minimumsalaris worden verhoogd naar ETB 1.000 per maand. Hiermee bedragen de minimum salarissen bij Afriflora ruim het dubbele van de huidige minimum beloningsnormen voor overheidspersoneel in Ethiopië en zijn de salarissen sinds de start van Afriflora  in 2005 verviervoudigd, het minimum salaris bedroeg destijds namelijk ETB 250 per maand.

Fiscaliteit

Zembla stelt dat Afriflora in Ethiopië en Nederland “trucs” uithaalt om belasting te ontwijken door onder meer de rente van een aandeelhouderslening en de afschrijvingen van een geactiveerde merknaam in mindering te brengen op de fiscale winst. Hierbij wordt verwezen naar het deskundig commentaar van de heer Boudewijn Janssen, docent bedrijfseconomie aan Fontys Hogescholen. Deze analyse is echter volstrekt onjuist en getuigt bovendien van een beperkte fiscaal inzicht, omdat algemeen bekend is dat bovengenoemde posten niet als aftrekbare kosten worden geaccepteerd door de Nederlandse fiscus en daarom niet in aanmerking worden genomen bij de bepaling van de verschuldigde winstbelasting. Genoemde voorbeelden hebben daarom geen enkele invloed op de hoogte van de fiscale winst.

De jaarrekening en belastingaangifte van Afriflora wordt gecontroleerd door een externe accountant en belastingadviseur (Deloitte), waarbij er steeds geconcludeerd is dat Afriflora voldoet aan alle financiële en fiscale regelgeving in zowel Ethiopië als Nederland.
De afgelopen 5 jaar heeft Afriflora meer dan €50 miljoen geïnvesteerd in uitbreiding en modernisering van haar kwekerijen in Ethiopië. Deze investeringen dienen volgens de Ethiopische fiscale regels in 5 jaar te worden afgeschreven ten laste van het resultaat waarover 30% winstbelasting wordt geheven. Na voltooiing van de bouw van de nieuwe kwekerij in Adami Tulu (medio 2017) zal het niveau van de afschrijvingen fors afnemen en de fiscale bedrijfswinst navenant stijgen.
Daarnaast investeert Afriflora zoals eerder hierboven beschreven fors in de jaarlijkse exploitatie van gezondheidszorg en onderwijs voor haar personeel en andere leden van de lokale gemeenschap en ook andere sociale projecten. In totaal bedragen deze sociale bedrijfskosten meer dan €2 miljoen per jaar.
Tenslotte is de koers van de Euro ten opzicht van de Amerikaanse dollar sinds medio 2014 sterk verzwakt (van ca. 1.35 naar ca. 1.14). Omdat het merendeel van de kosten in Ethiopië direct, dan wel indirect, afhankelijk zijn van de koers van de dollar, is het algemene kostenniveau vanaf medio 2014 met ca. 16% toegenomen.
Als gevolg van bovengenoemde zaken is er de afgelopen jaren sprake geweest van een bescheiden fiscale winstgevendheid in Ethiopië. Op kunstmatige verlaging van het resultaat in Ethiopië, via bijvoorbeeld berekening van te lage transfer prijzen, wordt door de Ethiopische overheid scherp toegezien. Bij overtreding van de minimale transfer prijsnorm (thans $3,86 per kilogram) wordt geen exportvergunning verstrekt. De transferprijs bij Afriflora is in 2014 op eigen initiatief verhoogd naar $4,00 per kilo, hetgeen 3,6% boven de minimum norm ligt.
De juridische structuur van Afriflora bestaat uitsluitend uit bedrijven in Ethiopië en Nederland en omvat géén deelnemingen in zogenaamde belastingparadijzen. Over de gehele bedrijfswinst wordt in Ethiopië, dan wel in Nederland volledige winstbelasting afgedragen van respectievelijk 30% en 25% van de fiscale winsten.
Alle insinuaties of aantijgingen van ZEMBLA omtrent vermeende belastingontwijking of zelf belastingontduiking achten wij volstrekt verwerpelijk en wijzen wij geheel van de hand. Wij benadrukken dat wij volledig voldoen aan de fiscale regelgeving in Ethiopië en Nederland, volledige fiscale transparantie betrachten en een uitstekende fiscale reputatie en verstandhouding hebben met de fiscale autoriteiten in zowel Nederland als Ethiopië.

Grondtoewijzing

De grond van onze productiekassen in Ethiopië wordt voor lange termijn gepacht van de Ethiopische overheid. Selectie en toewijzing van grondlocaties vindt plaats door de Ethiopische overheid. Dit gold ook voor de toegewezen locatie van de nieuwe kwekerij in Adami Tulu, waarvan de bouw medio 2014 gestart is. Voor herhuisvesting en compensatie van gederfde inkomsten van boeren en andere bewoners van deze locatie hebben wij ca. €2 miljoen aan vergoedingen betaald aan de Ethiopische overheid, die dit heeft doorbetaald aan de betrokken personen. Dit gehele proces is zorgvuldig gecoördineerd door de Ethiopische overheid, die eigenaar van de gronden is. Op het selectie, toewijzings- en compensatieproces heeft Afriflora geen enkele invloed uitgeoefend, omdat dit proces geheel verloopt volgens de lokale wettelijke normen en bepalingen in Ethiopië. Uit recent na-onderzoek naar de huidige situatie en het inkomstniveau van geherhuisveste personen is gebleken dat er sprake is geweest van een proces dat naar ieders tevredenheid is verlopen. De persoonlijke situatie van veruit de meeste geherhuisveste personen is verbeterd ten opzichte van de periode daarvoor. Overigens is een aanzienlijk deel van de betrokken personen inmiddels in dienst getreden van Afriflora, terwijl anderen nieuwe bedrijven zijn gestart (horeca of transport) of nieuw agrarisch land toegewezen hebben gekregen aan de andere kant van de rivier Bulbula.

Conclusie

Directie en medewerkers van Afriflora zijn van mening dat zij haar sociale en maatschappelijke verantwoordelijkheid zeer serieus neemt en alles in het werk stelt om op een voor mens en milieu respectvolle wijze te ondernemen en haar ecologische footprint te minimaliseren. Afriflora heeft diverse internationale partners, die ons bedrijfsbeleid volledig onderschrijven en ons bovendien beschouwen als een voortrekker op het gebied van duurzaamheid en als voorbeeld voor anderen. Om deze reden voelt de vooringenomen en negatieve berichtgeving van ZEMBLA buitengewoon wrang en frustrerend aan. Geruststellend is dat onze klanten, medewerkers en andere stakeholders bekend zijn met onze manier van werken en dit waarderen.

Aalsmeer, 18 mei 2016

Namens de directie en medewerkers van Afriflora PLC en Afri Flowers Holding B.V.

P.R. Barnhoorn (CEO)